60. Specyficzne działania w zakresie zarządzania ryzykiem w grupie kapitałowej podjęte w 2020 roku

Wybuch pandemii COVID-19 ma istotny wpływ na sytuację ekonomiczną wielu przedsiębiorstw i osób prywatnych, prowadząc do braku płynności finansowej i trudności w terminowym regulowaniu swoich zobowiązań finansowych. Grupa niezwłocznie podjęła szereg działań mających na celu wsparcie klientów Banku w walce ze skutkami gospodarczymi pandemii COVID-19 i tym samym zminimalizowanie pogorszenia się jakości portfela kredytowego.

W 2020 roku Grupa Kapitałowa oferowała specjalne rozwiązania, które pomagały klientom zachować płynność finansową, np. okresowe zmniejszenie obciążeń finansowych oraz udogodnienia w zakresie przedłużania lub podpisywania umów. Zakres pomocy zmieniał się i był dostosowywany do sytuacji pandemicznej, ograniczeń w aktywności gospodarczej oraz uwzględniał wytyczne regulatorów. Działania PKO Banku Polskiego S.A. i jego spółek zależnych z siedzibą w Polsce są zgodne z wytycznymi Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EUNB).

• Bank, PKO Bank Hipoteczny S.A., PKO Leasing S.A. i Prime Car Management S.A. umożliwiły kredytobiorcom i leasingobiorcom, na ich wniosek, zawieszenie lub przedłużenie płatności rat (kapitałowych lub kapitałowo-odsetkowych lub odsetkowych – w zależności od formy finansowania) maksymalnie na okres 6 miesięcy;
• W ramach finansowania firm, przedsiębiorstw oraz podmiotów korporacyjnych, Bank wprowadził uproszczone zasady wybranych produktów odnawialnych, wewnętrznych limitów klientowskich i umów restrukturyzacyjnych;
• KREDOBANK S.A. stosował programy ulg kredytowych w postaci zawieszenia na wniosek klienta części albo całości rat lub rat kapitałowych na maksymalnie 3 miesiące. Dodatkowo KREDOBANK S.A. wdrożył szybkie ścieżki decyzyjne dla odnowień linii kredytowych;
• Grupa Kapitałowa wprowadziła możliwość czasowego zawieszenia spłaty kart kredytowych dla klientów indywidualnych i kart kredytowych typu Biznes dla firm i przedsiębiorstw (Bank). Spółki z Grupy Kapitałowej Prime Car Management S.A. umożliwiały wcześniejszy zwrotu pojazdu na preferencyjnych warunkach w ramach umów leasingowych i abonamentowych. PKO Faktoring S.A. oferował udogodnienia w zakresie płatności faktoringowych.

Bank uwzględnił skutki drugiej fali pandemii i związanych z nią restrykcji. Bank rozpoczął przygotowania do wznowienia narzędzi pomocowych, w szczególności związanych ze wsparciem grup kredytobiorców najbardziej dotkniętych przez COVID-19.

W 2020 roku klienci Grupy Kapitałowej mogli korzystać z moratoriów ustawowych, w tym w szczególności:

• klienci Banku i PKO Banku Hipotecznego S.A., którzy po 13 marca 2020 roku utracili pracę lub inne główne źródło dochodu, mogli na maksymalnie 3 miesiące zawiesić wykonanie umów kredytów hipotecznych oraz kredytów konsumenckich. W okresie zawieszenia umowy banki nie naliczały odsetek, ani nie pobierały innych opłat związanych z realizacją umowy, za wyjątkiem rat składek ubezpieczeniowych,
• klienci Banku, którzy posiadali preferencyjny kredyt studencki, który był w okresie spłaty, mogli zawiesić spłatę kredytu wraz z odsetkami, na maksymalnie 6 miesięcy. Nie wiązało się to z dodatkowymi opłatami, a okres spłaty kredytu się wydłużał. Odsetki należne w okresie zawieszenia spłaty były pokrywane w całości ze środków Funduszu Kredytów Studenckich.

Klienci Grupy Kapitałowej mogli również korzystać z narzędzi pomocowych wprowadzonych w ramach tarcz antykryzysowych oraz oferowanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) i Polski Fundusz Rozwoju S.A. (PFR):

• Klienci Banku (mikro oraz małe i średnie przedsiębiorstwa) mogli skorzystać z gwarancji zabezpieczającej spłaty kredytu lub pożyczki w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis z BGK. Linia gwarancyjna była od marca 2020 roku oferowana w wyższej kwocie i na korzystniejszych warunkach. Dodatkowo w grudniu 2020 roku Bank zawarł z BGK aneks do umowy, który pozwoli w pierwszym półroczu 2021 roku skorzystać klientom z tego zabezpieczenia także dla kredytów w walutach obcych. Łączna wartość gwarancji w 2020 roku wyniosła 4,2 miliarda PLN.
• Klienci Banku mogli skorzystać z Funduszu Gwarancji Płynnościowych BGK utworzonego na pomoc dla średnich i dużych przedsiębiorstw dotkniętych skutkami pandemii. Bank inicjował wypracowanie korzystniejszych warunków gwarancji (wprowadzono możliwość obejmowania gwarancją kredytów walutowych oraz zniesiono minimalną kwotę jednostkowej gwarancji). Bank zawarł porozumienie o zasadach współpracy w zakresie udzielania gwarancji spłaty kredytów udostępnianych w ramach finansowania konsorcjalnego. W grudniu 2020 roku podpisał aneks do umowy, wydłużający możliwość korzystania z instrumentów gwarancyjnych do 30 czerwca 2021 roku. Łączna wartość gwarancji udzielonych klientom Banku w 2020 roku wyniosła 2,1 miliarda PLN (z 18 miliardów PLN kwoty do udostępnienia).
• Do końca lipca 2020 roku klienci mogli w serwisach transakcyjnych Banku wnioskować o subwencję finansową z Tarczy Finansowej PFR 1.0. przeznaczonej dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. 67 tysięcy przedsiębiorstw, zatrudniających 0,5 miliona pracowników otrzymało za pośrednictwem Banku środki o łącznej wartości 10,5 miliarda PLN. Bank miał największy udział w dystrybucji tej formy pomocy.
• Od czerwca 2020 roku przedsiębiorcy mogli składać bezpośrednio w PFR wnioski o preferencyjnie oprocentowane pożyczki płynnościowe i pożyczki preferencyjne w ramach Tarczy Finansowej PFR przeznaczonej dla dużych firm. Łączna wartość obu instrumentów finansowych to 17,5 miliarda PLN. Bank jest jedynym bankiem, który w ramach tarczy obsługuje te pożyczki. Rolą Banku jest m.in.: prowadzenie rachunków przeznaczonych do wypłaty środków przyznanych w ramach programu, rejestracja i monitoring pożyczki oraz zabezpieczeń, jak również obsługa operacyjna.
• Przedsiębiorcy mogli składać w Banku wnioski o dopłaty do oprocentowania kredytów obrotowych. Wsparcie jest przeznaczone dla przedsiębiorstw, które w związku z sytuacją gospodarczą wywołaną pandemią COVID-19 utraciły płynność finansową lub są tym zagrożone. Jeden przedsiębiorca może skorzystać z dopłaty tylko dla jednego kredytu obrotowego – nowego lub już zaciągniętego. BGK pokrywa część odsetek kredytu maksymalnie przez 12 miesięcy. Przedsiębiorcy mogli się ubiegać się o wsparcie do końca 2020 roku lub do wyczerpania puli środków, która wynosi 565 milionów PLN dla wszystkich banków współpracujących z BGK. W lutym 2021 roku Bank podpisał aneks do umowy z BGK wydłużający program dopłat do 30 czerwca 2021 roku.
• PKO Faktoring S.A., jako jeden z pierwszych faktorów w Polsce, zawarł umowę portfelowej linii gwarancyjnej z BGK. Zgodnie z umową spółka od września 2020 roku oferuje swoim klientom możliwość zabezpieczenia do 80% wartości limitu faktoringowego przyznanego w ramach faktoringu niepełnego lub odwrotnego. Maksymalna kwota gwarancji, jaką PKO Faktoring S.A. może udzielić na podstawie linii gwarancyjnej, wynosi 200 milionów PLN. Do 31 grudnia 2020 roku łączna wartość gwarancji udzielonych Klientom spółki wyniosła 135 milionów PLN. Możliwość zawarcia umowy z gwarancją BGK jest oferowana do 30 czerwca 2021 roku.
• Od października 2020 roku dotychczasowi klienci (małe i średnie przedsiębiorstwa) PKO Leasing S.A. i Banku mogą skorzystać z leasingu zwrotnego płynnościowego z gwarancją Cosme-Covid, udzieloną przez Europejski Fundusz Inwestycyjny. Oferta skierowana jest do właścicieli samochodów osobowych lub dostawczych do 3,5 tony (o wartości do 150 tysięcy PLN), którzy posiadają aktywną umowę leasingową lub konto firmowe w Banku przez minimum 6 miesięcy. Poprzez transakcję leasingu klienci mogą odzyskać środki wydane na zakup pojazdu przy jednoczesnej możliwości jego dalszego użytkowania. Leasingodawca finansuje wartość przedmiotu do 80% wartości z jego wyceny. Oferta jest ważna do 30 czerwca 2021 roku lub wyczerpania łącznej wartości gwarancji (500 milionów PLN).
• PKO Leasing S.A. w listopadzie 2020 roku podpisał porozumienie o współpracy ze spółką ARP Leasing sp. z o.o. należącą do Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. Porozumienie dotyczy zasad refinansowania przez ARP Leasing sp. z o.o. umów leasingowych dla przedsiębiorstw z branży transportowej i autokarowej dotkniętych skutkami pandemii COVID-19. Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą skorzystać z maksymalnie 12 miesięcznej karencji w spłacie zobowiązań z tytułu zawartych umów leasingu. Porozumienie jest bezterminowe, a pierwsze wnioski zostały rozpatrzone w listopadzie 2020 roku.
• Klienci Banku do końca lutego 2021 roku mogą składać wnioski o subwencje z Tarczy Finansowej PFR 2.0 w serwisach internetowych iPKO i iPKO biznes. Tarcza Finansowa PFR 2.0 jest przeznaczona dla mikro, małych i średnich firm z 45 branż, które musiały ograniczyć działalność gospodarczą w związku z sytuacją epidemiologiczną związaną z COVID-19. Finansowe wsparcie wyniesie do 13 miliardów PLN.

Grupa Kapitałowa Banku monitoruje zidentyfikowane zagrożenia w zakresie ryzyka operacyjnego, które wynikają ze stanu pandemii COVID-19 oraz podejmuje działania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa Klientom i pracownikom Banku oraz ciągłości działania procesów biznesowych.

W grudniu 2020 roku Przewodniczący KNF przedstawił propozycję, zmierzającą do systemowego rozwiązania problemu kredytów mieszkaniowych we frankach szwajcarskich, które polegałoby na ugodowej konwersji kredytów frankowych na kredyty złotowe (szczegóły nota „Sprawy sporne”).

Grupa Kapitałowa uruchomiła pilotażowy proces zawierania ugód z klientami, którzy podlegają zarządzaniu przez Centrum Restrukturyzacji i Windykacji oraz pilotaż dla klientów, którzy nie mają zaległości w spłacie ale są w sporze sądowym z Grupą Kapitałową. Jednocześnie trwają prace w Grupie Kapitałowej, które mają na celu przygotowanie procesu zawierania ugód na skalę masową.

1 stycznia 2021 roku Grupa Kapitałowa wdrożyła wytyczne EBA (EBA/GL/2016/07) dotyczące stosowania definicji niewykonania zobowiązania określonej w art. 178 rozporządzenia (UE) nr 575/2013.

Najważniejsze zmiany obejmują:

• wprowadzenie spójnej identyfikacji niewykonania zobowiązania na poziomie dłużnika w Grupie Kapitałowej: w tym celu Grupa wdrożyła dzienną wymianę danych analitycznych pomiędzy PKO Bankiem Polskim S.A., PKO Bankiem Hipotecznym S.A., PKO Leasing S.A., PKO Faktoring S.A. oraz Prime Car Management S.A.;
• zmianę zasad naliczania przeterminowania zobowiązania kredytowego: niewykonanie zobowiązania przez dłużnika z tytułu przeterminowania ma miejsce po przekroczeniu progu istotności kwot zaległych z tytułu kapitału, odsetek lub opłat w Grupie Kapitałowej przez okres 90 dni (dotychczas przeterminowanie opierano na dacie najstarszej niezapłaconej raty kapitałowo-odsetkowej oddzielnie dla każdej spółki Grupy);
• ustalenie bezwzględnego progu istotności dla wszystkich ekspozycji na poziomie 400 PLN i wprowadzenie względnego progu istotności przeterminowania 1% wyrażonego jako relacja przeterminowanych zobowiązań kredytowych w stosunku do łącznej kwoty wszystkich ekspozycji bilansowych w Grupie Kapitałowej;
• wprowadzenie zarażania niewykonaniem zobowiązania ekspozycji prywatnych należących do odpowiadających całym swym majątkiem właścicieli podmiotów gospodarczych, które to podmioty mają zidentyfikowane niewykonanie zobowiązania

Wpływ wdrożenia wytycznych EBA na koszty z tytułu ryzyka kredytowego na poziomie skonsolidowanym Grupy Kapitałowej to około 76 milionów PLN (kwota uwzględniona zostanie w wynikach 2021 roku) i skutkuje obniżeniem współczynników kapitałowych o nie więcej niż 10 pb.