Adekwatność kapitałowa

Adekwatność kapitałowa jest stanem, w którym poziom ryzyka podejmowanego przez grupę kapitałową w związku z rozwojem działalności biznesowej, może zostać pokryty posiadanym kapitałem. Jednocześnie poziom i struktura kapitału są adekwatne do obowiązujących wymogów nadzorczych, określonego poziomu tolerancji na ryzyko oraz przyjętego horyzontu czasowego. Proces zarządzania adekwatnością kapitałową obejmuje w szczególności przestrzeganie obowiązujących regulacji organów nadzoru i kontroli, a także określonego w banku i grupie kapitałowej poziomu tolerancji na ryzyko oraz proces planowania kapitałowego, w tym politykę dotyczącą źródeł pozyskiwania kapitału.

Proces zarządzania obejmuje:

• określanie oraz realizację pożądanych przez grupę celów kapitałowych,
• identyfikację i monitorowanie istotnych rodzajów ryzyka,
• pomiar lub szacowanie kapitału wewnętrznego na pokrycie poszczególnych rodzajów ryzyka oraz łącznego kapitału wewnętrznego,
• ustalanie wartości progowych dla miar adekwatności kapitałowej,
• prognozowanie, monitorowanie i raportowanie poziomu i struktury funduszy własnych,
• zarządzanie strukturą bilansu pod kątem optymalizacji jakości funduszy własnych,
• kapitałowe działania awaryjne,
• testy warunków skrajnych,
• prognozowanie wymogu w zakresie funduszy własnych,
• ocenę rentowności obszarów biznesowych i segmentów klienta.

Miary adekwatności kapitałowej:

• łączny współczynnik kapitałowy (TCR),
• współczynnik kapitału Tier 1 (T1),
• współczynnik kapitału podstawowego Tier 1 (CET1),
• relacja funduszy własnych do kapitału wewnętrznego,
• wskaźnik dźwigni,
• wskaźnik MREL w relacji do funduszy własnych i zobowiązań ogółem.

Grupa monitoruje poziom miar adekwatności kapitałowej, aby określić stopień spełniania norm nadzorczych oraz zidentyfikować przypadki wymagające uruchomienia kapitałowych działań awaryjnych lub planu ochrony kapitału. W 2020 roku wartość miar adekwatności kapitałowej utrzymywała się powyżej limitów nadzorczych (Nota 71).

Pobierz raport: Adekwatność kapitałowa oraz inne informacje Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego podlegające ogłaszaniu wg stanu na 31 grudnia 2020 roku

Na koniec 2020 roku łączny współczynnik kapitałowy grupy ukształtował się na poziomie 18,18% (-1,70 p.p. r/r), a współczynnik kapitału podstawowego T1 na poziomie 16,99% (-1,62 p.p. r/r). Spadek współczynników kapitałowych determinowany był spadkiem funduszy własnych o około 0,8 mld PLN przy wymogach kapitałowych wyższych o 1,3 mld PLN.

W 2020 roku nastąpił wzrost wymogu w zakresie funduszy własnych z tytułu ryzyka operacyjnego o 0,8 mld PLN, który był w głównej mierze konsekwencją rosnących kosztów ryzyka prawnego dotyczącego portfela kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych. Z uwagi na kwartalne przesunięcie danych uwzględnianych w metodzie AMA, w wymogu na koniec 2020 roku (dla grupy i banku) uwzględniony jest poziom kosztów z 3 kwartału 2020 roku. Począwszy od 2021 roku, rezerwy pomniejszające wartość bilansową brutto kredytów (tj. straty powiązane z ryzykiem kredytowym) grupa i bank będą uwzględniać w metodzie AMA w stałej wartości z 3 kwartału 2020 roku.

Wzrost wymogu z tytułu ryzyka rynkowego spowodowany jest przede wszystkim wystąpieniem wymogu z tytułu ryzyka walutowego w wysokości 1,2 mld PLN, będącego skutkiem dotworzenia odpisów na ryzyko prawne związane z kredytami walutowymi. Pozycja walutowa została ograniczona w pierwszym półroczu 2021 roku.

Na spadek funduszy główny wpływ miało uwzględnienie straty netto grupy za 2020 rok w kwocie 2,6 mld PLN. Strata ta została częściowo zrekompensowana przez wzrost wartości godziwej aktywów finansowych wycenianych do wartości godziwej, przez inne dochody całkowite oraz wzrost wpływu na fundusze własne korekty MSSF 9. Na poziom współczynników kapitałowych na koniec 2020 roku wpływ miało również zastosowanie przepisów łagodzących wpływ pandemii COVID-19 (wyłączenie wpływu na kapitał Tier 1 kwoty odpisów utworzonych od 1 stycznia 2020 roku oraz zmniejszenie wartości niematerialnych dotyczących oprogramowania pomniejszających fundusz własne), co skutkowało m.in. wzrostem funduszy własnych o około +1,6 mld PLN i wpłynęło na wzrost łącznego współczynnika kapitałowego o około 89 pb. oraz współczynnika kapitału podstawowego T1 o około 89 pb.

Na 31 grudnia 2020 roku w stosunku do 31 grudnia 2019 roku łączny współczynnik kapitałowy PKO Banku Polskiego spadł do poziomu 19,78% (-2,43 p.p. r/r), a współczynnik kapitału podstawowego T1 do poziomu 18,45% (-2,31 p.p. r/r). Spadek współczynników kapitałowych wynika głównie ze spadku funduszy własnych w wyniku akumulacji straty netto banku osiągniętej w 2020 roku przy wyższych wymogach kapitałowych na ryzyko rynkowe (dotyczy wymogu z tytułu ryzyka walutowego w  wysokości 1,2 mld PLN na koniec 2020 roku) oraz wyższych wymogach kapitałowych z tytułu ryzyka operacyjnego (0,8 mld PLN na koniec 2020 roku), na skutek kosztów poniesionych z tytułu ryzyka prawnego.

W marcu 2021 roku Rada Nadzorcza przyjęła nową „Politykę dywidendową PKO Banku Polskiego i Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego”, zgodnie z którą dodatkowym narzędziem redystrybucji kapitałów jest skup akcji własnych w celu ich umorzenia. Skup akcji może być realizowany po uzyskaniu wymaganej zgody KNF i w sytuacji, gdy wartość księgowa akcji jest wyższa niż ich aktualna cena rynkowa.

Polityka dywidendowa zakłada, że bank będzie w długim terminie wypłacał dywidendę, z zachowaniem zasady ostrożnego zarządzania bankiem i grupą kapitałową zgodnie z wymogami przepisów prawa oraz stanowisk KNF w sprawie założeń polityki dywidendowej banków komercyjnych. Celem polityki dywidendowej jest optymalne kształtowanie struktury kapitałowej banku i grupy z uwzględnieniem zwrotu z kapitału i jego kosztu oraz potrzeb kapitałowych związanych z rozwojem, przy jednoczesnej konieczności zapewnienia odpowiedniego poziomu współczynników adekwatności kapitałowej.

Bank może (uwzględniając stanowisko KNF) wypłacać dywidendę, gdy posiada nadwyżki funduszy własnych powyżej minimalnych wskaźników adekwatności kapitałowej. Podstawa prawna do określenia tych wskaźników:

• art. 92 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z 26 czerwca 2013 roku w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych,
• Rozporządzenie Ministra Finansów z 18 marca 2020 roku, uchylające rozporządzenie w sprawie bufora ryzyka systemowego,
• art. 55 ust. 4 ustawy z 5 sierpnia 2015 roku o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym,
• art. 138 ust. 1 pkt 2a ustawy Prawa bankowego.

Zgodnie z zaleceniem KNF, 26 sierpnia 2020 roku Zwyczajne Walne Zgromadzenie podjęło uchwałę o zatrzymaniu całości zysku netto osiągniętego przez bank w poprzednich latach:

• w odniesieniu do zysku za rok 2019 – przeznaczenie na kapitał rezerwowy kwoty 2 155 113 PLN i pozostawienie jako niepodzielonej kwoty 3 832 348 976 PLN,
• pozostawienie wciąż niepodzielonego zysku z lat wcześniejszych w kwocie 1 667 651 024 PLN.

16 grudnia 2020 roku KNF przyjęła stanowisko w sprawie polityki dywidendowej banków komercyjnych, uznając za konieczne wstrzymanie przez banki wypłaty dywidendy w pierwszym półroczu 2021 roku oraz niepodejmowanie innych działań, w szczególności poza zakresem bieżącej działalności biznesowej i operacyjnej, mogących skutkować obniżeniem bazy kapitałowej bez uprzedniej konsultacji z organem nadzoru.

Dotyczy to ewentualnych wypłat dywidendy z niepodzielonego zysku z lat ubiegłych i wykupu akcji własnych. Komisja oczekuje, że ewentualna realizacja takich operacji każdorazowo poprzedzona będzie uprzednią konsultacją z organem nadzoru i uzależniona od ich pozytywnego wyniku. Komisja wzięła pod uwagę:

• istotną niepewność co do dalszego rozwoju wydarzeń związanych z pandemią COVID-19,
• przejściowy charakter rozwiązań wykorzystywanych przez banki do poprawy sytuacji kapitałowej w okresie pandemii,
• utrzymujące się ostrożne stanowiska nadzorcze w Unii Europejskiej w zakresie ograniczeń dywidendowych oraz innych form obniżania zasobów kapitałowych,
• zmianę wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego wydłużającą moratoria.

14 stycznia 2021 roku PKO Bank Polski otrzymał indywidualne zalecenie KNF, w którym Komisja zaleciła bankowi:

• wstrzymania wypłaty dywidendy przez bank w pierwszym półroczu 2021 roku (w tym także niepodzielonego zysku z lat ubiegłych),
• niepodejmowania w pierwszym półroczu 2021 roku, bez uprzedniej konsultacji z organem nadzoru, innych działań poza zakresem bieżącej działalności biznesowej i operacyjnej, mogących skutkować obniżeniem bazy kapitałowej, w tym wykupów akcji własnych.

Zarząd i Rada Nadzorcza banku podjęły uchwały, iż w granicach swoich kompetencji będą sprawowały nadzór nad realizacją powyższego zalecenia KNF.

Decyzja dotycząca podziału zysku pozostaje w kompetencjach Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia banku (podstawa prawna: art. 395 § 2 pkt 2 Kodeksu spółek handlowych).

KNF przedstawi stanowisko w sprawie polityki dywidendowej banków komercyjnych w drugiej połowie 2021 roku po analizie sytuacji finansowej sektora bankowego w pierwszym półroczu.

Pobierz dokument: Stanowisko KNF ws. polityki dywidendowej w 2021 roku